Ζεν, το μονοπάτι του παράδοξου

.. 

Το Ζεν λέει ότι ο Θεός δεν βρίσκεται έξω από τη θρησκεία, αλλά μέσα της. Δεν βρίσκεται εκεί, βρίσκεται εδώ. Γιά την ακρίβεια, δεν υπάρχει “εκεί” στο Ζεν. Τα πάντα βρίσκονται εδώ. Ο Θεός δεν βρίσκεται στο τότε, αλλά στο τώρα. και δεν υπάρχει άλλος χρόνος. Δεν υπάρχει άλλος χώρος, δεν υπάρχει άλλος χρόνος. Αυτή η στιγμή είναι τα πάντα. Μέσα σ’ αυτή τη στιγμή συγκλίνει όλη η ύπαρξη. Μέσα σ’ αυτή τη στιγμή είναι διαθέσιμα τα πάντα.
Το Ζεν φέρει ιερότητα στην καθημερινή ζωή.

Ο Μποκόζου, ο μεγάλος δάσκαλος του Ζεν, συνήθιζε να λέει: “Πόσο θαυμάσιο είναι αυτό! Πόσο μυστηριακό!” Μεταφέρω ξύλα, τραβάω νερό”. Αυτό είναι το πνεύμα του Ζεν. Μεταμορφώνει το συνηθισμένο σε ασυνήθιστο. Μεταμορφώνει το βέβηλο σε ιερό. Εγκαταλείπει κάθε διαχωρισμό ανάμεσα στον κόσμο και το θεϊκό .... Για το Ζεν, η θρησκεία είναι βίωμα. Στην Ιαπωνία έχουν μια ειδική λέξη γι’ αυτό. Το ονομάζουν  σονομάμα, το είναι της ζωής. Αυτό το είναι της ζωής, είναι ο Θεός. Δεν είναι ότι ο Θεός υπάρχει, αλλά ότι το ίδιο το είναι, είναι θεϊκό. Το είναι του δέντρου, το είναι του βράχου το είναι του άντρα, το είναι της γυναίκας, το είναι του παιδιού. Κι αυτό, είναι ένα απροσδιόριστο φαινόμενο. Μπορείς να διαλυθείς μέσα του, μπορείς να ενωθείς μαζί του, μπορείς να το γευτείς. Δεν μπορείς όμως να το προσδιορίσεις, δεν μπορείς να το επισημάνεις λογικά, δεν μπορείς να το διατυπώσεις με σαφείς έννοιες ...  Η λογική είναι ένας φαύλος κύκλος και το Ζεν κάνει κάθε προσπάθεια για να σε βγάλει απ’ αυτόν τον φαύλο κύκλο. Με ποιο τρόπο είναι η λογική ένας φαύλος κύκλος; Η βάση του συλλογισμού ήδη από την αρχή εμπεριέχει μέσα της το ίδιο συμπέρασμα. Έτσι, το συμπέρασμα δεν πρόκειται να είναι κάτι καινούργιο, αφού ήδη εμπεριέχεται στον αρχικό συλλογισμό. Και ύστερα, ο αρχικός συλλογισμός εμπεριέχεται στο συμπέρασμα.

Είναι όπως ο σπόρος. Το δέντρο εμπεριέχεται στον σπόρο κι ύστερα το δέντρο θα γεννήσει πολύ περισσότερους σπόρους και μέσα σ’ εκείνους τους σπόρους θα εμπεριέχονται τα δέντρα. Είναι ένας κύκλος: σπόρος, δέντρο, σπόρος. Και συνεχίζεται. Ή: αυγό, κότα, αυγό, κότα, αυγό… Και συνεχίζεται ώς το άπειρο. Είναι ένας κύκλος.

Το σπάσιμο αυτού του κύκλου είναι όλο το θέμα με το οποίο ασχολείται το Ζεν αποκλειστικά. Το να μην εγκαθίστασαι μέσα στο νου σου, μέσα σε λέξεις και έννοιες, αλλά να πέσεις μέσα στην ίδια την ύπαρξη.

Το Ζεν δεν είναι φιλοσοφία, αλλά ποίηση. Δεν έχει σκοπό, δεν έχει επιχειρήματα ,απλώς τραγουδάει το δικό του τραγούδι.

Ο ίδιος του ο πυρήνας  είναι αισθητικός, δεν είναι ασκητικός. Δεν πιστεύει στην αλαζονεία, στην επιθετικότητα προς την πραγματικότητα. Πιστεύει στην Αγάπη. Πιστεύει ότι αν συμμετέχουμε στην πραγματικότητα, τότε η ίδια  η πραγματικότητα μας αποκαλύπτει τα μυστήριά της. Το Ζεν δημιουργεί διάθεση συμμετοχής. Είναι ποίηση, καθαρή ποίηση όπως είναι και η καθαρή θρησκεία [...] Η φιλοσοφία είναι προσανατολισμένη στο κεφάλι. Η ποίηση είναι περισσότερο συνολική. Η ποίηση ασχολείται περισσότερο με την ομορφιά. Και η ομορφιά είναι μη βίαιη. Και ομορφιά είναι αγάπη. Και η ομορφιά είναι συμπόνια.

Ο  ερευνητής του Ζεν κοιτάζει μέσα στην πραγματικότητα, για να ανακαλύψει την ομορφιά …στο τραγούδι των πουλιών, στα δέντρα, στο χορό του παγωνιού, στα σύννεφα, στην αστραπή, στη θάλασσα. στην άμμο. Προσπαθεί να βρει την ομορφιά.

Φυσικά, το να ψάχνεις για την ομορφιά, έχει μια εντελώς διαφορετική επίδραση. Όταν ψάχνεις για την ομορφιά είσαι περισσότερο θηλυκός. Όταν ψάχνεις για την αλήθεια, ενδιαφέρεσαι περισσότερο για τη λογική, όταν ψάχνεις για την ομορφιά, ενδιαφέρεσαι περισσότερο για τη διαίσθηση. Το Ζεν είναι θηλυκό. Η ποίηση είναι θηλυκή. Η φιλοσοφία είναι πολύ αντρική, πολύ επιθετική –είναι αντρικός νους.

Το Ζεν είναι παθητικό, αδρανές, υπομονετικό. Γι’ αυτό, στο Ζεν, το κάθισμα είναι ένας από τους σημαντικότερους διαλογισμούς. Απλώς κάθεσαι-ζαζέν. Οι άνθρωποι του Ζεν λένε ότι αν απλώς κάθεσαι, χωρίς να κάνεις τίποτα, τα πράματα θα συμβούν. Τα πράματα συμβαίνουν από μόνα τους. Δεν χρειάζεται να κυνηγάς εσύ, να τρέχεις από πίσω τους, να τα ψάχνεις. Θα έρθουν. Εσύ απλώς κάθισε. Αν μπορείς να καθίσεις σιωπηλά, αν μπορείς να πέσεις σ’ αυτή την τρομερή ηρεμία, αν μπορείς να χαλαρώσεις τον εαυτό σου, αν μπορείς να παρατήσεις όλες τις εντάσεις και να γίνεις μια σιωπηλή λίμνη, χωρίς να πηγαίνεις πουθενά, χωρίς να ψάχνεις τίποτα, η άνοιξη έρχεται και το χορτάρι μεγαλώνει από μόνο του.

.. Η λέξη αιώνιο στα λεξικά, σημαίνει για πάντα. Δεν είναι όμως αυτή η σημασία του αιώνιου –γιατί τότε το μόνιμο γίνεται αιώνιο– μα δεν είναι έτσι.
Η αιωνιότητα δεν είναι διάρκεια. Είναι το βάθος της στιγμής. Η αιωνιότητα είναι μέρος του στιγμιαίου. Η αιωνιότητα είναι εναντίον της μονιμότητας. Αν πας βαθιά μέσα στη στιγμή, αν διαλυθείς εντελώς μέσα της, έχεις μια γεύση αιωνιότητας. Όταν ζεις κάθε στιγμή ολοκληρωτικά και χαλαρά, ζεις την αιωνιότητα.

Ο Μπασό τραγουδάει:

Όταν αστράφτει η αστραπή, πόσο θαυμαστός εκείνος που δε σκέφτεται πως  η ζωή δεν τρέχει γρήγορα.

Τρομερή δήλωση! Αυτή είναι η ομορφιά των ανθρώπων του Ζεν. Δεν θα τη βρεις πουθενά αλλού. Αυτό είναι κάτι μοναδικό στο Ζεν 

 Αποσπάσματα από το βιβλίο του Όσσο :

Ζεν, το μονοπάτι του παράδοξου,(μετάφραση Λίνα Σαϊσανά, εκδ. Ρέμπελ, 2002)